Urlop macierzyński - jakie są Twoje prawa?

W Kodeksie pracy jeden z działów poświęcono właśnie uprawnieniom pracowników związanych z rodzicielstwem. Podstawowych rozwiązań prawnych dotyczących urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego przyszła mama musi więc poszukiwać wśród tych przepisów. Nad tymi kwestiami warto zastanowić się wcześniej, aby mieć więcej czasu dla swojego maluszka po porodzie.

Urlop macierzyński - najważniejsze zasady

Wymiar urlopu macierzyńskiego został uszczegółowiony w art. 180 Kodeksu pracy. Przepis ten na przestrzeni lat podlegał zmianom, w związku z czym długość urlopu macierzyńskiego, jaki przysługiwał mamie pracownicy, nie zawsze była taka sama jak obecnie. Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od ilości dzieci urodzonych przez matkę – pracownicę - przy jednym porodzie. Przykładowo, jeżeli matka będąca pracownicą urodzi jedno dziecko przy jednym porodzie to przysługuje jej urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni, a gdy urodzi dwoje dzieci przy jednym porodzie to wymiar ten wynosi 31 tygodni. Co innego jeżeli pracownica – matka - urodzi czworo dzieci przy jednym porodzie. Wtedy przysługuje mamie będącej pracownicą 35 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Urlop macierzyński jeszcze przed porodem

Nie ma zasadniczych przeszkód, aby urlop macierzyński mógł został wykorzystany przez pracownicę – przyszłą matkę dziecka – jeszcze przed porodem. Taką możliwość dopuszczają wspomniane wcześniej przepisy Kodeksu pracy. Zasadą jest jednak, iż nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego może przypadać przed przewidywaną datą porodu, co wynika z powołanego wyżej przepisu prawa (a dokładnie § 3 art. 180 Kodeksu pracy). Warto pamiętać, że jeżeli matka dziecka nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu to pierwszy dzień urlopu macierzyńskiego stanowi dzień porodu. Ponadto, przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Takie bowiem reguły wynikają z Kodeksu pracy (art. 183¹).

[link url="http://mamanadiecie.pl/urlop-na-warunkach-urlopu-macierzynskiego/"]Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego[/link]

Dziecko wymagające pobytu w szpitalu, urodzenie martwego dziecka lub zgon dziecka

Inne zasady udzielania urlopu macierzyńskiego obowiązują w przypadku pracownicy będącej matką dziecka w wypadku urodzenia się martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia. Wtedy to pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, ale nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Jeżeli zaś zgon dziecka następuje po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Reguły związane z urlopem macierzyńskim w takich wypadkach określa art. 180¹ Kodeksu pracy. Pewne zasady zostały też wskazane w art. 181 Kodeksu pracy dla mam będących pracownicami, których dziecko wymaga opieki szpitalnej. Taka pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może pozostałą część urlopu wykorzystać w terminie późniejszym, gdy dziecko wyjdzie ze szpitala. Inaczej też reguły związane z urlopem macierzyńskim kształtują się gdy matka będąca pracownicą rezygnuje z wychowania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka. Nie przysługuje jej wtedy część urlopu macierzyńskiego, która przypada po dniu oddania dziecka. Urlop macierzyński w takim wypadku nie może trwać mniej niż 8 tygodni. Tą sytuację reguluje z kolei art. 182 Kodeksu pracy.

Dodatkowy urlop macierzyński

Należy pamiętać, że oprócz urlopu macierzyńskiego, którego wymiar został określony w art. 180 Kodeksu pracy, matce dziecka, będącej pracownicą, przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego dodatkowy urlop macierzyński, a po tym urlopie bezpośrednio urlop rodzicielski. Są to dodatkowe uprawnienia pracownicy, które przysługują jej w związku z urodzeniem dziecka.

[link url="http://mamanadiecie.pl/urlop-rodzicielski-zasady-udzielania-korzystania/"]Urlop rodzicielski - zasady udzielania i korzystania[/link]

Wniosek o dodatkowy urlop macierzyński

Aby móc skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i cieszyć się dłużej z czasu spędzonego z dzieckiem matka będąca pracownicą musi dochować pewnych formalności. Musi bowiem złożyć pisemny wniosek o udzielenie tego urlopu do pracodawcy. Wniosek taki pracownica, będąca matką, może złożyć w terminie nie później niż 14 dni po porodzie, a pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownicy, a co za tym idzie – nie ma możliwości odmówić pracownicy udzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego (o tym bezpośrednio mowa w art. 179¹ Kodeksu pracy). Ważne jest jednak, aby był to pisemny wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Jednocześnie drugą opcją w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego jest złożenie wniosku w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem tego urlopu. Szczegółowe zasady dotyczące treści wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego określa art. 182¹ § 3Kodeksu pracy. Pracodawca obowiązany jest wniosek pracownicy uwzględnić i co za tym idzie nie może odmówić udzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Podkreślić jednak trzeba, że wyraźnym warunkiem jego przyznania jest złożenie pisemnego wniosku, samo ustne poinformowanie pracodawcy o zamiarze skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego nie jest więc w świetle przepisów Kodeksu pracy wystarczające i może spotkać się z uzasadnionym sprzeciwem jego udzielenia przez pracodawcę, co wynika wprost z wykładni przepisu regulującego zasady udzielania dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Skorzystanie przez pracownicę z prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w przypadku złożenia wniosku w odpowiednim terminie i w odpowiedniej formie, pozwala na wydłużenie czasookresu, jaki matka będąca pracownicą może spędzić ze swoim dzieckiem. Jeśli więc warunki finansowe w rodzinie na to pozwalają, warto wykorzystać tą możliwość, która przewidziana została dla mam w przepisach Kodeksu pracy.

Dodatkowy urlop macierzyński jest krótszy od urlopu macierzyńskiego. Pracownica, będąca mamą, która urodziła tylko jedno dziecko przy jednym porodzie otrzyma od pracodawcy do 6 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jeżeli zaś urodziła dwoje lub więcej dzieci przy jednym porodzie może skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 8 tygodni. Zasady te wynikają z art. 182¹ Kodeksu pracy. Istotne jest jednak także to, że urlop ten może być udzielany jednorazowo albo w dwóch częściach, które przypadają jedna po drugiej. Dla mam, które chciałyby łączyć pracę u swojego pracodawcy z korzystaniem z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w Kodeksie pracy w ww. przepisie przewidziano możliwość udzielenia tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takich okolicznościach dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Zasady z tym związane określa art. 182¹ § 6 Kodeksu pracy.

To od matki dziecka i jej potrzeb oraz możliwości czasowych, czy finansowych związanych z dzieckiem zależy czy będzie chciała skorzystać z dodatkowych uprawnień, jakie przysługują jej jako pracownicy w związku z rodzicielstwem, czyli np. z prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego (może też skorzystać z urlopu rodzicielskiego, o czym w innym artykule). Istotne jest jednak, aby zachować wymóg bezpośredniości korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego odpowiednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.

Stan prawny: lipiec 2015