Urlop wychowawczy

Kiedy przysługuje urlop wychowawczy

Prawo do urlopu wychowawczego, zgodnie z art. 186 § 1 Kodeksu pracy, przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy, przy czym do tego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Urlop wychowawczy przysługuje w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, a jego wymiar wynosi do 36 miesięcy, natomiast jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia. Ponadto, należy zwrócić uwagę, że w przypadku, gdy z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od powyżej wskazanego urlopu, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. O tym stanowi §3 art. 186 Kodeksu pracy.

Zasady udzielania urlopu wychowawczego

Jeżeli pracownik chce skorzystać z prawa do urlopu wychowawczego musi w tym przedmiocie złożyć stosowny wniosek do pracodawcy. Należy zwrócić uwagę, że szczegółowe zasady związane z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego, w tym treść tego wniosku, określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. z 2013 r. poz. 1139). Przede wszystkim, wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego składa się w formie pisemnej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza się korzystać z tego urlopu. Wniosek należy złożyć u pracodawcy. Jeżeli pracownik chce wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, może to zrobić nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu poprzez złożenie pracodawcy pisemnego oświadczenia w tej sprawie.

Urlop wychowawczy - podział między rodziców

Urlop wychowawczy może zostać wykorzystany w częściach, ale maksymalnie w pięciu. W art. 186 Kodeksu pracy uregulowano także zagadnienie skorzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców. Jednocześnie, rodzice lub opiekunowie dziecka mogą korzystać z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy. Natomiast każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru przewidzianego w § 2 i § 3 Kodeksu pracy. Przy czym skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka urlopu w minimalnym wymiarze jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Należy zauważyć, że rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeśli drugi rodzic dziecka nie żyje lub nie przysługuje mu władza rodzicielska, a także gdy drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu. Z kolei w przypadku opiekuna, jeżeli dziecko pozostaje tylko pod opieką jednego opiekuna, to opiekun ten może wykorzystać urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy. W każdym jednak wypadku pracodawca udziela urlopu wychowawczego na wniosek pracownika. To w jakim wymiarze rodzice lub opiekunowie dziecka będą korzystać z urlopu wychowawczego zależy od ich decyzji, ważne natomiast, aby urlop ten został udzielony zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Ochrona pracownika w trakcie korzystania z urlopu wychowawczego

Pracownik korzystający z prawa do urlopu wychowawczego chroniony jest przez przepisy Kodeksu pracy przed utratą pracy. Pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu, co wynika z art. 186¹ Kodeksu pracy. W tym okresie więc pracownik ma zapewnioną ochronę w zakresie wskazanym powyżej. Należy jednak pamiętać, że zasada ta doznaje ograniczenia w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W takich wypadkach dopuszczalnie jest rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę. Ponadto, jeżeli pracownik złoży wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, to umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności. Zgodnie z treścią rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego w przypadku złożenia wniosku o udzieleniu urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności prawnej zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, urlopu udziela się na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonania tej czynności (§ 4 ust. 3 tego rozporządzenia). Warto więc zwrócić uwagę kiedy i w jakiej sytuacji pracowniczej został złożony wniosek przez pracownika o udzielenie urlopu wychowawczego, ponieważ ma to znaczenie dla wymiaru w jakim zostanie udzielony.

Ponadto, gdy pracownik po zakończeniu urlopu wychowawczego będzie chciał powrócić do pracy, pracodawca powinien dopuścić go do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem. Taka niejako ochrona pracownika korzystającego z prawa do urlopu wychowawczego wynika z art. 186⁴ Kodeksu pracy.

Praca w trakcie urlopu wychowawczego

Istotne dla rodzica będącego pracownikiem jest też to, że pracownik w czasie urlopu wychowawczego ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Art. 186² § 2 Kodeksu pracy przewiduje pewien wyjątek od tej zasady. Bowiem, w razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa go do stawienia się w pracy w terminie, który zostanie mu przez pracodawcę wskazany, termin ten jednak musi zostać wyznaczony jako nie później niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. Tak samo pracodawca postąpi, jeśli stwierdzi, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka (z wyjątkiem okresu 4 miesięcznego, o którym mowa w art. 186 § 6 Kodeksu pracy).

Istnieje też możliwość złożenia przez pracownika pisemnego wniosku o obniżenie jego wymiaru czasu pracy w sposób określony w art. 186⁷ Kodeksu pracy. Pracownik może również, jeśli nie będzie chciał kontynuować udzielonego mu przez pracodawcę urlopu wychowawczego, zrezygnować z niego w każdym czasie za zgodą pracodawcy albo po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Stan prawny: lipiec 2015