Porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem

Rodzice, pomimo ustania małżeństwa lub związku, jaki ich łączył, nie powinni zapominać o potrzebach własnych dzieci i pomyśleć o ich przyszłości, przede wszystkim tej związanej z tak ważnymi zagadnieniami jak edukacja, zdrowie i miejsce pobytu. Mogą w tym zakresie wypracować np. porozumienie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymaniu kontaktów z dzieckiem. Takie porozumienie, również nazywane np. porozumieniem rodzicielskim, wychowawczym, czy planem wychowawczym, ułatwia ustalenie zasad związanych z wieloma sprawami dotyczącymi wychowania dziecka, jego zdrowia, czy edukacji.

Porozumienie rodziców w sprawach dziecka przy rozwodzie

Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 58 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (tekst jednolity: Dz. U. 2015 poz. 583, dalej jako: Kodeks rodzinny i opiekunczy) w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Oznacza to, że zawsze w przypadku rozwodu, w wyroku muszą zostać rozstrzygnięte powyżej wskazane kwestie. To jak ostatecznie sąd orzeknie w tych sprawach w głównej mierze zależy od rodziców - małżonków rozwodzących się i dobra dziecka. Sąd oczywiście może uwzględnić pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Ważne jest jednak to, że sąd uwzględni tylko takie porozumienie, które jest zgodne z dobrem dziecka. W takim porozumieniu najlepiej wpisać i ustalić jak najszerzej sprawy związane ze sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej oraz z wykonywaniem kontaktów z dzieckiem przez obojga rodziców. Do takich istotnych kwestii, które należy zamieścić w porozumieniu,  zaliczyć można przykładowo ustalenie w jakiej wysokości każde z rodziców będzie ponosić koszty utrzymania i wychowania dziecka, gdzie dziecko będzie mieszkać, u którego z rodziców, kiedy każde z rodziców będzie widywać się z dzieckiem, w jaki sposób będą podejmowane decyzje rodziców związane z edukacją, zdrowiem dziecka, np. który z rodziców będzie kontaktował się ze szkołą, czy przedszkolem w sprawach dziecka, kto będzie chodził na spotkania związane z rozwojem dziecka, kto będzie z dzieckiem chodził do lekarza i ponosił koszty wizyt, kto będzie ponosił wydatki na edukację dziecka, wyjazdy, wycieczki szkolne itp. Dobrze napisane porozumienie między rodzicami odnośnie ich wspólnych małoletnich dzieci nie tylko pozwoli na jego uwzględnienie przez sąd, jeśli treść porozumienia jest zgodna z dobrem dzieci, ale przede wszystkim zapewni ustalenie wspólnych zasad związanych z tak istotnymi dla dziecka elementami ich wychowania i utrzymywania kontaktów z dziećmi. Warto więc, pomimo najczęściej wzajemnych pretensji rozwodzących się małżonków, w sprawach związanych ze wspólnymi dziećmi osiągnąć porozumienie i je należycie realizować. Należy bowiem pamiętać, że o istotnych sprawach dziecka rodzice powinni rozstrzygać wspólnie. Jeżeli rozwodzący się rodzice dążą do zawarcia takiego porozumienia to powinno ono obejmować wszystkie wspólne małoletnie dzieci.

Dopiero, gdy rodzice w sądzie nie przedstawią pisemnego porozumienia, to wtedy sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, musi rozstrzygnąć o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Istotne jest też, że w takim wypadku sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Nie oznacza to więc, że sąd będzie zawsze musiał ograniczyć drugiemu z rodziców wykonywanie władzy rodzicielskiej. Należy ponadto dodać, że na zgodny wniosek stron postępowania (czyli rozwodzących się małżonków) sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Porozumienie rodziców żyjących w rozłączeniu

Jeżeli sąd nie wydał żadnego orzeczenia w przedmiocie ograniczenia albo pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców, to władza rodzicielska przysługuje każdemu z rodziców i trwa od chwili narodzin dziecka. W przypadku rodziców, którym przysługuje władza rodzicielska i którzy żyją w rozłączeniu, sąd opiekuńczy, zgodnie z art. 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Podobnie, jak w przypadku rodziców rozwodzących się, porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem ma niebagatelne znaczenie przede wszystkim dla przyszłości dziecka i ustalenie akceptowalnych przez oboje rodziców zasad związanych z ich wspólnym dzieckiem. Podkreślić należy, iż sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeśli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Brak takiego porozumienia skutkuje tym, że sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców rozstrzygnie o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem przez rodziców żyjących w rozłączeniu. W takim wypadku sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając przy tym władzę rodzicielską drugiego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, jeżeli przemawia za tym dobro dziecka. Analogicznie jak przy wydawaniu wyroku rozwodowego, również w przypadku rodziców żyjących w rozłączeniu, sąd na zgodny wniosek stron nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Należy także pamiętać, iż niezależnie od tego, czy orzeczenie sądowe obejmujące kwestie związane ze sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniem kontaktów z dzieckiem, wydawane jest w następstwie wniesienia do sądu pozwu o rozwód, czy dotyczy rozstrzygnięcia między rodzicami żyjącymi w rozłączeniu, rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Warto to zagadnienie także ująć w treści porozumienia między rodzicami dziecka.

Rodzice zawierający porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i wykonywaniu kontaktów z dzieckiem powinny przede wszystkim pamiętać o tym, że pierwszorzędne znaczenie ma dobro ich wspólnego dziecka lub dzieci, a więc też wszystkie kwestie związane z jego prawidłowym rozwojem i przystosowaniem do życia w społeczeństwie uwzględnić w treści porozumienia. Takie porozumienie to nie tylko ustalenie pewnych zasad, ale i wypracowanie planu wychowania dziecka.

Stan prawny: listopad 2015